Uszkodzenia mięśni

W dzisiejszym artykule opowiem Wam o uszkodzeniach mięśni, o tym jakie są ich przyczyny, czym się objawiają, i jak je leczyć. Zacznijmy zatem od początku, od tego czym tak właściwie jest mięsień, żeby lepiej zrozumieć wszystkie opisane procesy.

Czym jest mięsień?

 Jest to struktura składająca się z włókien mięśniowych, które tworzą tysiące miofibryli. Miofibryle natomiast zbudowane z sarkomerów ułożonych jeden obok drugiego. Wewnątrz sarkomeru znajdują się dwa rodzaje włókien: aktyna i miozyna. Sarkomer z obu stron oddzielony jest blaszką Z, która łączy się z cienkimi włóknami aktyny. Podczas skurczu mięśnia uwolnione zostają jony wapnia z siateczki sarkoplazmatycznej, które wiążą się z włóknami aktyny. W trakcie skurczu mięśniowego dochodzi do zmiany strukturalnej, dzięki której miejsca wiązań na włóknach aktyny stają się podatne na połączenie z główkami miozyny. To połączenie tworzy mostki miozynowo-aktynowe, które zginają się pociągając włókna aktyny w kierunku środka sarkomeru.

Jakie są przyczyny uszkodzeń mięśniowych?

 Podczas wysiłku fizycznego dochodzi do mikrouszkodzeń włókien mięśniowych. Jest to naturalne zjawisko, które korzystnie wpływa na rozrost tkanki mięśniowej. Organizm regeneruje uszkodzone włókienka, odbudowując je z nadwyżką, dzięki czemu dochodzi do zwiększenia przekroju poprzecznego oraz siły mięśni. Dlatego tak ważny jest okres regeneracji i odpoczynku, bo właśnie wtedy zachodzą procesy odbudowy. Jeżeli nadmierne, powtarzające się siły pojawiają się szybciej niż zakończenie procesu gojenia, dochodzi do mikrourazów prowadzących do kontuzji z przeciążenia. Powysiłkowe naderwania, zerwania, nadwyrężenia czy stłuczenia mięśni stanowią wysoki odsetek kontuzji wśród osób uprawiających aktywność fizyczną. Kolejną przyczyną uszkodzeń mięśni szkieletowych są urazy o sile przewyższającej wydolność tkanek, np.: wypadki, uderzenia. W takiej sytuacji najczęściej dochodzi do uszkodzenia części kurczliwej mięśnia. W sytuacji nagłego, szybkiego napięcia  bez wcześniejszego przygotowania również może dojść do uszkodzenia mięśni, tym razem jednak najczęściej jest to zerwanie na przebiegu ścięgna.

Objawy i przykłady uszkodzeń 

 Głównymi objawami uszkodzenia mięśni szkieletowych jest ból, ograniczenie zakresu ruchu, obrzęk, krwiak, brak zdolności do wygenerowania siły. Dolegliwości, których doświadcza pacjent są zależne od rodzaju uszkodzenia, w związku z czym nie zawsze obecne są wszystkie z wyżej wymienionych objawów.

– Jednym z najczęstszych uszkodzeń jest uszkodzenie mięśni stożka rotatorów. Siedzący tryb życia wpływa na nieprawidłową postawę, w tym między innymi protrakcję barków, która powoduje decentralizację głowy kości ramiennej. Taki wzorzec ruchowy będzie prosperował do uszkodzenia ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego. Przykładem uszkodzenia może być częściowe zerwanie, tzw. uszkodzenie ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego typu PASTA.

– Kolejnym częstym urazem jest uszkodzenie ścięgna mięśnia podłopatkowego, który również wchodzi w skład stożka rotatorów.

– Uszkodzenie mięśnia brzuchatego łydki, zwane łydką tenisisty, najczęściej spowodowane jest nagłym napięciem mięśnia, np. przy wyskoku czy zmianie kierunku. Duże napięcie tylnej grupy mięśni podudzia będzie predysponowało do tego rodzaju uszkodzenia.

– Do uszkodzenia mięśnia dwugłowego ramienia najczęściej dochodzi w przypadku gwałtownego szarpnięcie lub dźwignięcia. Osobami najbardziej narażonymi na ten uraz są osoby trenujące siłowo lub wykonujące ciężką pracę fizyczną.

– Uszkodzenie mięśnia czworogłowego uda jest rzadkim urazem. Najczęściej dochodzi do niego u mężczyzn po 40 roku życia lub u sportowców.

 Proces gojenia  

 Regeneracja uszkodzonej tkanki mięśniowej zachodzi poprzez zjawiska, które obecne są przy rozwoju płodowym. Podstawową różnicą pomiędzy płodowym rozwojem mięśni szkieletowych, a pourazową regeneracją jest udział procesu zapalnego, który niezbędny jest do oczyszczenia obszaru uszkodzonego, przed naprawą włókien mięśniowych. Gojenie się urazów zachodzi w trzech nachodzących na siebie w czasie etapach.

W pierwszej fazie- oczyszczania– dochodzi do reakcji zapalnej, następuje martwica włókien mięśniowych i tworzenie się krwiaka. Podczas naprawy, tkanka martwicza ulega fagocytozie, włókna mięśniowe regenerują się i powstaje blizna z tkanki łącznej. W ostatnim etapie – przebudowy– zregenerowane włókna mięśniowe dojrzewają, a powstała blizna reorganizuje się.

Postępowanie w przypadku uszkodzenia mięśni

 W celu zdiagnozowania uszkodzenia mięśnia najczęściej stosuje się badanie ultrasonograficzne lub rezonans magnetyczny. Jeśli uszkodzenie dotyczy więcej niż 30% przekroju mięśnia, najczęściej stosowane jest leczenie operacyjne, które polega na usunięciu krwiaka spomiędzy kikutów uszkodzonego mięśnia oraz zszyciu włókien, które uległy rozerwaniu. Po zabiegu niezwykle ważna jest właściwa rehabilitacja. W początkowej fazie tego procesu działamy głównie przeciwobrzękowo. Brzusiec mięśnia goi się około 3 tygodnie, co będzie istotną informacją w procesie powrotu do sprawności oraz uruchamiania pacjenta. Leczenie uszkodzeń na przebiegu ścięgna, również odbywa się na drodze operacyjnej. Ze względu na zjawisko spoczynkowego napięcia mięśnia, po zerwaniu ścięgna, mięsień mimo pozycji spoczynkowej będzie wykazywał spoczynkowe napięcie, w związku z czym kikuty w miejscu uszkodzenia będą się od siebie odsuwały. W takiej sytuacji może dojść do samoistnego zbliznowacenia i zagojenia miejsca uszkodzonego, natomiast długość struktury uszkodzonej po wygojeniu zwiększy się, co sprawi, że funkcja uszkodzonego mięśnia znacznie się zaburzy. Należy pamiętać, że unaczynienie ścięgna jest znacznie słabsze niż mięśnia, w związku z czym przebudowuje się znacznie wolniej.  Wśród metod leczenia powysiłkowych uszkodzeń mięśnia wyróżniamy uruchomienie. Ruch predysponuje intensywny rozrost naczyń włosowatych, dzięki czemu więcej krwi dostarczane jest do miejsca uszkodzonego, co wpływa na lepsze odżywienie tkanki. Jednocześnie trzeba pamiętać o stopniowym włączaniu aktywności, ponieważ zbyt wczesne uruchomienie może spowodować ponowne naderwanie w pierwotnym miejscu uszkodzenia.

Odnowa biologiczna, jako prewencja urazów 

 Po każdym wysiłku niezbędny jest wypoczynek, podczas którego pod nadzorem układu nerwowego autonomicznego, hormonalnego oraz krwionośnego dochodzi do oczyszczenia organizmu z kwaśnych metabolitów i produktów przemiany materii oraz dostarczenia substancji odżywczych. Istnieje wiele zabiegów stosowanych w procesach odnowy, które mają za zadanie usprawnić proces powrotu organizmu do homeostazy. Jest to świadome oddziaływanie na organizm za pomocą różnych środków i warunków środowiskowych w celu przyspieszenia fizjologicznych procesów wypoczynkowych.

Masaż profilaktyczno-leczniczy stosowany u sportowców, który zaleca się w przypadku przetrenowania lub leczenia po urazach sportowych. Może być wykonywany w środowisku wodnym przy użyciu strumienia wody, lub w warunkach gabinetowych przy zastosowaniu technik manualnych terapeuty. Jest formą oddziaływania na organizm sportowca, za pomocą której wykorzystuje się bodźce mechaniczne głównie w postaci ucisku w celu wywołania odczynów fizjologicznych w tkankach, narządach i układach. Celem takiego masażu jest zapobieganie objawom patologicznym, które mogą powstać w wyniku dużych przeciążeń.

Inne to sauna fińska – zabieg z wykorzystaniem ciepła, czy krioterapia – leczenie zimnem.

Gdzie szukać pomocy? 

 Mamy nadzieję, że ten artykuł rozwiał wszystkie wątpliwości dotyczące uszkodzeń mięśniowych i zwiększył świadomość odnośnie znaczenia regeneracji i odpoczynku. Jeżeli jesteś osobą po urazie, bardzo serdecznie zapraszamy do naszego Centrum Fizjoterapii Funkcjonalnej w Gdańsku Oliwie, aby maksymalnie przyspieszyć proces powrotu do zdrowia. Wizytę u naszego fizjoterapeuty polecamy także osobom, które chcą przeciwdziałać uszkodzeniu i wspólnie skupić się na prewencji urazu poprzez ćwiczenia, terapię oraz edukację.  Do zobaczenia!