Choroba Parkinsona – przyczyny, objawy i leczenie
Wraz ze starzeniem się społeczeństwa coraz częściej słyszymy o chorobach neurodegeneracyjnych, jedną z nich jest choroba Parkinsona. To drugie, zaraz po chorobie Alzheimera najczęściej występujące tego typu schorzenie, które dotyka głównie osób po 50 roku życia. Jej rozwój stawia przed pacjentem wiele ograniczeń i wyzwań, z którymi musi zmagać się często przez długie lata.
Co to jest choroba Parkinsona?
Choroba Parkinsona jest to idiopatyczna, postępująca choroba mózgu, związana z zaburzeniami pracy układu pozapiramidowego, czyli struktury ośrodkowego układu nerwowego, która odpowiada za kontrolowanie czynności ruchowej. Istotą choroby jest nieodwracalna degeneracja neuronów dopaminergicznych istoty czarnej mózgu.
Początek choroby dotyczy połowy piątej dekady życia, a rozkład wieku zachorowania sięga od 30-go do 80-go roku życia.
Przebieg choroby Parkinsona może być różny u różnych osób. Typowe objawy to stopniowe pogorszenie się kontroli ruchowej, co prowadzi do trudności z wykonywaniem codziennych czynności, takich jak chodzenie, pisanie czy jedzenie. Objawy mogą się stopniowo nasilać, a wraz z postępem choroby mogą pojawić się dodatkowe problemy, takie jak trudności z mówieniem, zaburzenia snu czy depresja. Wraz z postępem choroby mogą być również konieczne zmiany w leczeniu i wsparciu opieki medycznej.
Parkinsonizm
Chorobą, którą lekarz musi umiejętnie odróżnić od choroby Parkinsona, jest między innymi parkinsonizm. To zespół objawów, obejmujący przede wszystkim bradykinezję, z towarzyszącym drżeniem spoczynkowym, wzmożonym napięciem mięśniowym i/lub zaburzeniami postawy ciała. Może mieć wiele przyczyn, występuje np. po zażyciu neuroleptyków lub w zatruciu czadem, najczęstszą przyczyną jest jednak choroba Parkinsona.
Przyczyny choroby Parkinsona
Przyczyny choroby nie są do końca poznane. Mimo wielu lat badań nadal istnieje wiele hipotez na temat czynników sprzyjających rozwojowi choroby. Znaczenie mają tutaj uwarunkowania genetyczne. Odkryto wiele mutacji genowych mających wpływ na rozwój choroby Parkinsona. Nie bez znaczenia są również czynniki środowiskowe, np. kontakt z niektórymi środkami chemicznymi (pestycydy) czy przebyte infekcje.
Jak rozpoznać chorobę? czyli główne objawy choroby Parkinsona
Objawy choroby Parkinsona mogą rozwijać się przez wiele lat. W zaawansowanej fazie choroby na pierwszy plan wysuwają się objawy dotyczące układu ruchu.
Do najczęstszych zaburzeń w przebiegu choroby Parkinsona zaliczają się:
- Drżenie – najczęstszy objaw neurologiczny choroby Parkinsona, który występuje u ok. 70% pacjentów. Dominuje tak zwane drżenie spoczynkowe, które pojawia się podczas rozluźnienia i zostaje zniesione przez wykonywanie czynnych ruchów. W zaawansowanej postaci drżenie pojawia się nawet podczas ruchów dowolnych. Dla drżenia wyrażonego w dystalnych częściach kończyn typowe jest poruszanie palcami na wzór „liczenia pieniędzy”.
- Sztywność – pod pojęciem sztywności rozumiemy wzrost napięcia mięśniowego. Wzmożona sztywność mięśni występuje podczas badania ruchomości biernej w stawach i określana jest mianem sztywności woskowatej. Stres i obciążenie psychiczne, jak na przykład strach, nasilają sztywność. Do wzrostu napięcia mięśniowego również dochodzi podczas wykonywania przeciwstawnych ruchów kończynami – jest to wyraźniejsze w trakcie stania aniżeli podczas siedzenia, podczas wykonywania ruchów mięśniami obręczy aniżeli częściami dystalnymi kończyn.
- Akineza – opóźnienie „programu ruchowego”, spowolnienie i zubożenie motoryczne. Zaburzenie to dotyczy nie tylko ruchów dowolnych, ale w szczególności ruchów niezależnych od woli, automatycznych i odruchowych. Przy czym można tu wyróżnić następujące składowe:
Bradykineza – Reakcja motoryczna w odpowiedzi na bodźce czuciowe, z reguły wzrokowe jest opóźniona w porównaniu z normami wiekowymi oraz, sam ruch jest zwolniony.
Hipokineza – Proste celowe, tak zwane balistyczne ruchy nie dochodzą do celu , jest on poszukiwany dodatkowymi, małymi, „jąkającymi” współruchami.
- Zaburzenie koordynacji ruchowej oraz automatyzmu ruchowego – wykonanie dwóch czynności ruchowych jednocześnie oraz utrzymanie rytmu ruchów sprawia pacjentom dużą trudność.
- Maskowatość twarzy, skąpa mimika twarz – polega na zmniejszeniu i zubożeniu ruchów mięśni mimicznych twarzy. Zamykanie powiek jest osłabione, usta stale lekko otwarte, co razem z „twarzą nakremowaną” przyczynia się do utraty indywidualnych cech jej wyrazu.
- Zaburzenia chodu charakteryzujące się:
- pochyleniem sylwetki do przodu;
- wolnym tempem, skróceniem kroku oraz zawężeniem podstawy;
- poruszaniem całym tułowiem podczas chodzenia i obracania się – brakiem balansowania rękami;
- „zahamowaniem startu” podczas ruszania z miejsca;
- trudnością w zatrzymaniu się podczas chodzenia;
- objawem pulsji: nagła utrata równowagi bez możliwości skorygowania, ze skłonnością do padania do przodu (propulsja), do tyłu (retropulsja),w bok (lateropulsja);
- skłonnością do zbaczania w jedną stronę;
- dreptaniem podczas przechodzenia przez wejście albo inne zwężenia – tak zwany objaw tunelu;
- nagłą blokadą podczas chodzenia – tak zwany freezing (zamrożenie) na początku albo w trakcie chodzenia;
- stopy w niewielkim stopniu unoszone są nad podłoże, co jest powodem typowego odgłosu powłóczenia.
- Dyzartria i zaburzenia połykania – nieprawidłowości w obrębie artykulacji, fonacji, melodii głosu oraz siły głosu.
- Zaburzenia praksji przestrzennej – po wejściu do nieznanego pomieszczenia płynność ruchów nagle słabnie. Zachowanie to określane jako „zjawisko progu” polega na trudności w realizacji programu ruchowego w związku z wizualnym odbiorem otoczenia.
Istnieją liczne objawy choroby Parkinsona, które nie są bezpośrednio związane z układem ruchowym pacjenta, można do nich zaliczyć:
- mikrografię – w trakcie pisania wielkość liter staje się stopniowo coraz mniejsza;
- zaburzenia węchu – jeden z najwcześniej występujących objawów choroby Parkinsona, może wyprzedzać pojawienie się objawów ruchowych o wiele lat;
- zaburzenia snu – występują pod postacią nadmiernej aktywności ruchowej w trakcie snu;
- objawy psychiczne – depresja, halucynacje;
- objawy neurologiczne – spowolnienie procesów myślowych, problemy z pamięcią, otępienie;
- zaburzenia funkcji seksualnych;
- ślinotok;
- nadmierne pocenie się;
- łojotok;
- niewyraźna mowa;
- objawy oczne – rzadkie mruganie;
- zaparcia;
- problemy z oddawaniem moczu.
Pierwsze objawy – jak rozpoznać chorobę Parkinsona?
Z początku choroba daje mało charakterystyczne objawy. Wczesne objawy choroby Parkinsona to między innymi:
• zaparcia
• zaburzenia snu
• zaburzenia nastroju
• osłabienie lub utrata węchu
• depresja.
Jak wygląda rehabilitacja w chorobie Parkinsona? Leczenie
Rehabilitacja dla osób z chorobą Parkinsona powinna być wieloaspektowa i skupiać się na różnych obszarach, w zależności od indywidualnych potrzeb pacjenta. Powinna łączyć ze sobą takie elementy jak:
- Fizjoterapia – polega na ćwiczeniach mających na celu zwiększenie siły mięśniowej, zmniejszenie sztywności mięśni, poprawę równowagi, koordynacji, szybkości i czasu reakcji. Ćwiczenia umożliwiają powtórną naukę czynności utraconych, poprzez zastąpienie ruchów automatycznych przez ruchy dowolne. W zmniejszeniu sztywności mięśniowej pomocne są również masaże oraz zabiegi z zakresu fizykoterapii i balneoterapii.
- Terapia zajęciowa -pomaga w utrzymaniu umiejętności wykonywania codziennych czynności poprzez trening umiejętności manualnych.
- Logopedia – ćwiczenia mowy i języka mogą pomóc w poprawie płynności mowy.
- Terapia ruchem – metody oparte na tańcu, jodze, tai chi lub inne formy aktywności fizycznej mogą pomóc poprawić równowagę, elastyczność i kontrolę ruchu.
- Edukacja pacjenta i opiekunów – pomaga zrozumieć chorobę, nauczyć się technik radzenia sobie z objawami i dostosować środowisko do zmieniających się potrzeb.
- Leczenie farmakologiczne – ma na celu zwiększenie poziomu dopaminy w ośrodkowym układzie nerwowym.
Rokowania w chorobie Parkinsona
Choroba Parkinsona to choroba nieuleczalna, postępująca i stopniowo odbierająca sprawność, często wiąże się z lękiem czy załamaniem psychicznym, jednakże nie oznacza dla pacjenta końca jego dotychczasowego życia. Objawy postępują bardzo wolno i w dużej mierze mogą być łagodzone przez leki i rehabilitację. Każdy kolejny rok przynosi nową wiedzę na temat choroby, a wraz z nią doskonalenie metod leczenia. Chory może długo utrzymać aktywność zawodową oraz jakość życia na dobrym poziomie.
Mam nadzieję, że mój dzisiejszy artykuł poruszył najważniejsze kwestie związane z zagadnieniem choroby Parkinsona w kontekście rehabilitacji. Ukazane objawy, są sygnałem ostrzegawczym i alarmują o konieczności podjęcia wskazanych w artykule działań od leczenia farmakologicznego po terapię fizjoterapeutyczną, terapię zajęciową i terapię ruchem.
Pozdrawiam,
Fizjoterapeutka
Dominika Żęgota