(Nie) jedno oblicze choroby Alzheimera
Dla większości osób hasło „otępienie” kojarzy się automatycznie z chorobą Alzheimera oraz zaburzeniami pamięci. Faktycznie, najczęstszą postacią tej choroby jest jej wariant typowy, manifestujący się początkowo zaburzeniami pamięci epizodycznej (pamięć zdarzeń) oraz deficytem uczenia się nowych informacji. Mało jednak mówi się o tak zwanych „atypowych wariantach choroby Alzheimera”, których objawy są odmienne od „typowych” oraz pojawiają się znacznie wcześniej.
Warianty choroby Alzheimera:
- typowy o wczesnym początku (poniżej 65 roku życia);
- typowy o późnym początku (powyżej 65 roku życia);
- czołowy;
- wzrokowy;
- językowy;
- apraktyczny.
W poniższym artykule, wymienię wczesne objawy wybranych wariantów oraz ich dalszą progresję.
W jakim wieku możemy spodziewać się pierwszych objawów choroby Alzheimera?
Dla postaci typowej pierwszych objawów choroby Alzheimera możemy spodziewać się w wieku 77 lat, jest to średni wiek. Niestety, w wariantach atypowych, średnia wieku spada do 55 lat.
Wariant wzrokowy
Pierwsze objawy obejmują zaburzenia wzrokowo – przestrzenne, które mogą powodować kłopoty z np.: czytaniem, dostrzeganiem relacji przestrzennej pomiędzy obiektami (np. wpadanie na meble). Świadomość deficytów jest zachowana – tacy pacjenci będą zmartwieni pogarszającym się stanem zdrowia i najpewniej zgłoszą się po pomoc do okulisty, gdzie okaże się, że zaburzenia nie wynikają z uszkodzenia narządu wzroku. W takiej sytuacji kolejnym krokiem powinna być wizyta u neurologa i neuropsychologa.
Do późniejszych objawów należą zaburzenia: językowe, pamięci i funkcji wykonawczych (problemy w inicjowaniu czynności, planowaniu, myśleniu abstrakcyjnym, elastyczności poznawczej).
Wariant apraktyczny
- Najwcześniej pojawiają się zaburzenia praksji czyli zdolności planowania złożonych ruchów np. ubieranie się. Równocześnie mogą pojawić się zaburzenia przestrzenne (jak w wariancie wzrokowym). Przykładowe objawy zaburzeń przestrzennych:
- trudności z założeniem jednoczęściowego kombinezonu w pracy;
- trudności z pracami ręcznymi takimi jak np. szycie;
- utrata zdolności pisania;
- trudności ze złożeniem przedmiotów w całość.
W miarę progresji choroby pojawiają się zaburzenia językowe, pamięci i funkcji wykonawczych.
Wariant językowy
Wczesne objawy obejmują zaburzenia nazywania takie jak trudności z wyszukiwaniem słów oraz powtarzaniem zdań, przekręcanie słów. Brak poprawy przy podpowiedziach fonetycznych („słowo zaczyna się na „KO-”). Późne objawy – zaburzenia pamięci i funkcji wzrokowo- przestrzennych.
Wariant czołowy
Na pierwszy plan wysuwają się zmiany w zachowaniu – apatia (zmniejszona wrażliwość na bodźce emocjonalne oraz fizyczne), rozhamowanie lub dysfunkcje wykonawcze. Taka osoba może mieć „huśtawkę emocji”, być drażliwa lub wykazywać tendencje urojeniowe.
Pojawić się mogą trudności w powstrzymaniu się od niemiłych, lub niestosownych komentarzy, szkodliwych działań.
Choroba Alzheimera – leczenie
Leczenie przyczynowe choroby Alzheimera jest obecnie w fazie badań i eksperymentów, dostępne jest leczenie objawowe zaburzeń pamięci. Kluczową interwencją w przypadku tej choroby jest terapia obejmująca nie tylko pacjenta ale i jego bliskich oraz opiekunów. Ustalenie zasobów, zakresu problemów emocjonalnych oraz poznawczych i realistyczny plan działania dostosowany do możliwości osoby z otępieniem jest najskuteczniejszą formą radzenia sobie z objawami. Pamiętamy jednak, że lekkie pogorszenie funkcji poznawczych jest naturalnym objawem procesu starzenia się, nie wszystkie niepokojące zachowania wynikają z rozwijającego się procesu otępiennego.
Jeżeli coś nas niepokoi, lub zauważamy jakiekolwiek objawy u siebie lub u naszych najbliższych, mogące świadczyć o chorobie, warto skonsultować się z neuropsychologiem. Dlaczego? Pomoże w zrozumieniu etiologii niepokojących objawów opisanych wyżej. Pamiętajmy, że nawet wcześnie pojawiające się objawy, które nie „kojarzą” się z otępieniem, mogą wskazywać na rozwijający się proces neurodegeneracyjny.
W przypadku wykluczenia zaburzeń wynikających z procesu neurodegeneracyjnego, psycholog pomoże zaplanować kolejne kroki diagnostyczne lub terapeutyczne, aby pracować nad przyczyną objawów. Przeprowadzone testy przesiewowe oraz wydana na ich podstawie wstępna opinia (nawet w przypadku zdrowej osoby) jest wartościowym zapisem zasobów poznawczych pacjenta i może być bardzo przydatna w przyszłości, w razie incydentu lub zachorowania.
Pozdrawiam,
Neuropsycholożka
Ludwika Cieśla