Skolioza kręgosłupa – przyczyny, skutki i leczenie

Fizjoterapeuta wykonuje pacjentce rehabilitacje kręgosłupa

Skolioza kręgosłupa – przyczyny, skutki i leczenie

Na pewno nieraz spotkaliście się pojęciem, jakim jest skolioza. Prawdopodobnie w młodszych latach uczęszczaliście w szkole na zajęcia z gimnastyki korekcyjnej, żeby przeciwdziałać jej rozwojowi. Ale czym, tak właściwie jest skolioza? Tego dowiecie się z poniższego artykułu, który poświęcony jest głębszemu zrozumieniu tego schorzenia, analizie skutków, a także prezentacji dostępnych metod diagnostyki oraz leczenia. Miłej lektury!

Budowa kręgosłupa

Kręgosłup składa się z kręgów które są połączone za pomocą stawów międzykręgowych. Pełni funkcje podparcia ciała, ochrony rdzenia kręgowego, stanowi mocowanie dla wielu mięśni oraz umożliwia ruchy. Kręgosłup człowieka ma tzw. “esowatą” budowę, stworzoną przez fizjologiczne krzywizny. Wyróżniamy lordozę, czyli odgięcie kręgosłupa w kierunku do brzusznym, oraz kifozę- odgięcie kręgosłupa w kierunku tylnym. Fizjologiczne krzywizny kręgosłupa mogą być spłycone (hipokifoza/hipolordoza) lub pogłębione (hiperkifoza/hiperlordoza). Należy podkreślić, że wszystkie te krzywizny są odgięciami w kierunku przednim lub tylnym. Natomiast boczne skrzywienie kręgosłupa powinno zostać zdiagnozowane pod kątem tematu naszego dzisiejszego artykułu, czyli skoliozy.

Co to jest skolioza – częste schorzenie kręgosłupa

Skolioza to trójpłaszczyznowa, rotacyjna choroba kręgosłupa, którą diagnozuje się za pomocą badania obrazowego, jakim jest RTG. Jest to schorzenie, które może rozwijać się stopniowo i prowadzić do zmian strukturalnych. Wpływa na postawę ciała, powoduje dolegliwości bólowe kręgosłupa, a czasem nawet wpływać na funkcję narządów wewnętrznych. W zależności od odcinka kręgosłupa, w którym doszło do skrzywienia, możemy wyróżnić skoliozę piersiową lub skoliozę lędźwiową. Skolioza kręgosłupa piersiowego będzie predysponowała do powstania garba żebrowego, natomiast skrzywienie w odcinku lędźwiowym będzie skutkowało wałem lędźwiowym. Kierunek, skrzywienia również może być różny, w związku z czym wyróżniamy skoliozę prawostronną lub skoliozę lewostronną.

Przyczyny skoliozy kręgosłupa

Ze względu na przyczynę powstawania skoliozy wyróżniamy skoliozę czynnościową, inaczej funkcjonalną oraz skoliozę strukturalną, czyli wrodzoną. W przypadku skoliozy czynnościowej nie stwierdza się zmian w obrębie kręgosłupa. Powoduje ją, np.: nierówna długość kończyn dolnych i duży dysbalans mięśniowy. W celu zniwelowania tej patologii należy włączyć odpowiednie ćwiczenia oraz wyeliminować czynnik powodujący pozorne skrzywienie, czyli wyrównanie długości kończyn dolnych, np. Przez zastosowanie wkładek. W przypadku skoliozy strukturalnej stwierdza się zmiany w obrębie kręgosłupa.

Wśród najczęstszych okresów występowania skolioz, wyróżniamy okres wczesno-dziecięcy, czyli 0-3 lat kiedy dochodzi do pionizacji dziecka, co jest ogromnym wyzwaniem dla kręgosłupa. W wieku 5-8 lat następuje przełom między przedszkolem, w którym dziecko ma dostarczone dużo ruchu, a szkołą gdzie przeważa siedzący tryb życia, co stwarza optymalne warunki do rozwoju skrzywienia kręgosłupa. Ostatnim okresem jest czas od 10 lat do zakończenia rozwoju kostnego. Są to początki dojrzewania, którym towarzyszy szereg przemian hormonalnych. Co więcej ta trójpłaszczyznowa, rotacyjna choroba kręgosłupa występuje częściej u płci żeńskiej.

Do kolejnych czynników progresji skoliozy możemy dołączyć rotację kręgu, która wynosi powyżej 33°, obciążający wywiad rodzinny oraz choroby współistniejące, w tym: zespół Ehlersa-Danlosa, zespół Marfana, hipermobilność stawowa.

Skutki skoliozy

Skolioza prowadzi do wizualnych zmian w ciele, w tym do asymetrii w obrębie obręczy barkowej oraz biodrowej. Oprócz tego powoduje dolegliwości bólowe w obrębie kręgosłupa i okolicznych tkanek. Kolejnymi skutkami są duże zmęczenie, problemy z utrzymaniem równowagi oraz ograniczenia ruchomości kręgosłupa. W przypadku zaawansowanej skoliozy może dochodzić do deformacji klatki piersiowej, dysfunkcji układu oddechowego, zmian zwyrodnieniowych, zaburzeń neurologicznych i chodu.

Skolioza – diagnostyka i leczenie kręgosłupa

W celu zdiagnozowania skoliozy, należy wykonać badanie obrazowe RTG, a następnie specjalista powinien wyliczyć kąt Cobba. W zależności od nasilenie skrzywienia, będziemy podejmować się różnych środków. Gdy skrzywienie nie przekracza 20° w pracy z pacjentem skupiamy się głównie na ćwiczeniach i obserwacji. Jeśli kąt wynosi 20-40° oprócz ćwiczeń bardzo często zalecany jest gorset. Natomiast gdy skolioza przekracza 45° rozważane jest leczenie operacyjne. W pracy z takim pacjentem bardzo ważnym aspektem jest zatrzymanie progresji skrzywienia, zapobieganie dysfunkcjom układu oddechowego, które bardzo często towarzyszą skoliozom, zapobieganie zespołom bólowym kręgosłupa oraz korekcja wad postawy.

Skolioza – rehabilitacja u dzieci i dorosłych

Programowanie procesu rehabilitacji powinno być indywidualnie dobrane do pacjenta. Istnieje wiele metod stosowanych w celu zatrzymania progresji i/lub redukcji skrzywienia kręgosłupa. Wśród nich można wymienić metodę SEAS, w której terapeuta skupia się głównie na edukacji pacjenta w zakresie przyjmowania maksymalnie skorygowanej pozycji i utrzymania jej w aktywnej kontroli. Poprzez taki trening pacjent wyrabia nawyk prawidłowej pozycji ciała w czynnościach dnia codziennego. Metoda ta ma na celu poprawę sylwetki ciała, poprawę jakości życia, zrównoważenie masy ciała.

Kolejnym przykładem pracy z takim pacjentem jest nauka oddechu derotacyjnego, gdzie zgodnie z koncepcją metody, pacjent uczy się uruchomić wdech we wklęsłościach klatki piersiowej oraz włączyć wydech z wypukłości. Ma to na celu normalizację napięcia mięśniowego, korekcję deformacji klatki piersiowej i kręgosłupa oraz poprawę wentylacji płuc.

U dzieci z zaburzeniami w obrębie kręgosłupa bardzo ważne jest wczesne zdiagnozowanie problemu i jak najszybsze rozpoczęcie pracy nad nim, by poprzez odpowiednio dobrany trening powrócić do prawidłowej postawy ciała. Oprócz terapii ruchowej bardzo istotnym elementem będzie również terapia manualna, podczas której fizjoterapeuta wyrówna napięcie taśm anatomicznych, których równowaga została zaburzona. Tkanki, które będą niezwykle istotne w trakcie terapii to mięśnie międzyżebrowe, prostowniki grzbietu, mięśnie mostkowo-obojczykowo-sutkowe, czworoboczny lędźwi, najszerszy grzbietu, piersiowe oraz przepona.

Skolioza kręgosłupa – podsumowanie

Podsumowując, skolioza jest to trójpłaszczyznowe skrzywienie kręgosłupa. Wpływa nie tylko na jego strukturę, ale także na codzienne funkcjonowanie jednostki. Zrozumienie, czym jest skolioza, jakie są jej przyczyny oraz skutki, jest kluczowe dla skutecznego procesu leczenia. Niezwykle ważne jest szybkie zdiagnozowanie tej choroby kręgosłupa i podjęcie jak najszybszej pracy w celu zapobiegania progresji skrzywienia, a następnie zniwelowaniu patologii.

Bardzo istotna jest zarówno praca terapeuty, jak i samodzielna, codzienna praca pacjenta, by skutecznie pozbyć się dolegliwości bólowych, zmian strukturalnych oraz innych wymienionych powyżej skutków skoliozy. Mam nadzieję, że ten artykuł rozwiał wasze wszelkie wątpliwości dotyczące skrzywienia kręgosłupa. Jeśli podejrzewasz u siebie bądź u swoich bliskich powyższy problem koniecznie zgłoś się do specjalisty.

Mgr Fizjoterapii
Aleksandra Butlewska
CFF